Kavramsal Benliğe Bağlılık

Hepimizin kim olduğumuza dair birer hikâyesi vardır. Bu hi­ kayeler karmaşık ve bir o kadar da çok katmanlıdır. Bu hikayeler; adımız, cinsiyetimiz, yaşımız, kültürel geçmişimiz, medeni hali­ miz, işimiz vb. gibi objektif gerçekler içerirken aynı zamanda, içinde bulunduğumuz roller, ilişkilerimiz, zayıf ve güçlü yanları­ mız, sevdiklerimiz ve sevmediklerimiz, umut, rüya ve beklentile­ rimiz gibi tanımlama ve yorumlarımızı da içerisinde barındırır. Eğer bu hikayeyi hafifçe elimizde tutarsak, kim olduğumuza ve hayattan beklentimize dair bize yardımcı olacak bir benlik duy­ gusu kazandıracaktır. Diğer bir yandan, bu hikayeyle birleşirsek —hikayenin kendimiz olduğunu düşünmeye başlarsak— birçok problemi de beraberinde yaşarız. Birçok ACT kitabı bu hikâyeleş­ tirme sürecini kavramsal-benlik veya içeriksel-benlik şeklinde ta­ nımlar. Buradaki tercihim, Patty Bach’in ortaya attığı tanımlayıeı- benlik yönünde olacaktır. Çünkü bu kendi benliğimizi tanımlama sürecimizdir ve benlik tanımlamasıyla birleştiğimizde benliğimizi oluştura şeyin sadece o tanım olduğunu düşünmeye başlamamız muhtemel olur ve bütün düşünceler de kim olduğumuzun teme­ lini oluşturacaktır; tanımlayıcı-benlik. Şunu da gözden kaçırmamak gerekir; olumlu benlik tanımla­ masıyla oluşturulmuş bir birleşme de problematik olabilir. Me­ sela, kişinin “güçlü ve bağımsız bir insanım” gibi bir tanımla­ mayla birleşmesinin ne zararı olabilir ki? Şüphesiz ki böyle bir dü­ şünce bana yüksek özgüven verecektir, fakat gerçekten yardıma ihtiyacım olduğunda, bu olumlu benlik tanımlamamla birleşmiş- liğim bana nasıl bir katla sağlayacak? Yardım istemeyip bunu ka­ bul mü edeceğim? Peki, “ben çok iyi bir sürücüyüm, hatta sarhoş­ ken bile çok iyi araba kullanabilirim” düşüncesindeki olası tehlike ne olabilir? Tekrardan bana çok yüksek bir özgüven vereceği açık fakat kolaylıkla beni tehlikeye sürükleyebilir. Depresyon hastaları genellikle “ben kötüyüm /değersizim/ ça­ resizim/ umutsuzum/ sevimsizim /salağım /çirkinim /şişmanım /beceriksizim /zavallıyım /başarısızım /eksiğim /iğrencim/ sılacı­ yım” gibi olumsuz benlik tanımlamalarıyla birleşirler. Aynı za­ manda olumlu olabilecek elementler de yakalayabilirsiniz. Mesela, “ben güçlü bir insanım bu şekilde davranmamalıyım” veya “ben iyi bir insanım neden bunlar benim başıma geliyor?” ve hatta “yardıma ihtiyacım yok benim, kendi başıma halledebilirim”.